İkinci el araç alım ve satım işlemlerine ilişkin kurallar
Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılmış olan (İkinci El Motorlu Kara
Taşıtlarının Ticareti Hakkında) yönetmelik ile düzenlenmiştir. Söz konusu
yönetmeliğin dayanağı ise Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunundur.
Bu yönetmelik ile yapılan bazı düzenlemeler yanlış anlaşılmış olup bu şekliyle
yanlış değerlendirmelere devam etmektedir. Bu nedenle ve konunun daha iyi
anlaşılabilmesi için ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti hakkındaki son
yasal mevzuatı açıklamak istedim.
Söz konusu yönetmeliğe göre, ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti esas itibariyle yetki belgesine sahip işletmeler tarafından yapılır. Bunun anlamı; ikinci el taşıt ticaretinin esas olarak, buna ilişkin yetki belgesi olan kişi ya da kurumlar tarafından yapılmasıdır. Yetki belgesi, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal edilebilmesi için ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmeleri adına düzenlenen belge anlamına gelmektedir. Söz konusu bu belge ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenlere, başvuru üzerine ve gerekli şartları sağlayanlara, ticaret il müdürlüğü tarafından verilmektedir. Bir işletmeye yetki belgesi verilebilmesi için;
a) Meslek odasına kayıtlı olunması,
b) Gelir veya
kurumlar vergisi mükellefi olunması,
c) İş yeri açma ve
çalışma ruhsatının bulunması,
ç) Meslek odası ve vergi kayıtları ile iş yeri açma ve çalışma ruhsatındaki iştigal konuları arasında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinin bulunması gerekmektedir. Buna göre, ikinci el taşıtların satışında asıl yetkili olanlar, yetki belgesine sahip işletmelerdir. Bu işletmeler de genellikle bilinen unvanıyla“galericilik” yapan işletmelerdir. Ayrıca, kullanılmamış (sıfır km) araç satışı yapan ve yetkili bayi olarak faaliyette bulunan işletmeler de genellikle yetki belgesine sahip olup hem sıfır araç hem de ikinci ele araç satışı yapmaktadırlar. Dolaysıyla ikinci el taşıtların satışı esas olarak galericiler ile bu yetkili otomobil bayileri tarafından yapılmaktadır. Kanun ve yönetmelik de satışların yetki belgesi sahibi kişi ve kurumlar tarafından yapılmasını öngörmekte ve vatandaşları buna yönlendirmeye çalışmaktadır.
Kural bu olmakla beraber yetki belgesi olmayan kişilerin de şahıslarına ait olan veya olmayan araçları satmaları mümkündür. Bununla birlikte, halk arasında, bir kişinin bir yıl içinde üçten fazla otomobil satamayacağı şeklinde yanlış bir bilgi veya inanış söz konusu olmuştur. Ancak bu doğru değildir. Yönetmelik ile yapılan bir düzenleme yanlış anlaşılmış ve yanlış bir şekilde yayılmıştır.
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde; “Bir takvim yılı içinde doğrudan veya aracılık yapılmak suretiyle gerçekleştirilen üçten fazla ikinci el motorlu kara taşıtı satışı, aksi Bakanlıkça tespit edilmedikçe ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti kabul edilir.” denilmiştir. Dolaysıyla, söz konusu yönetmelikte, bir yıl içinde üçten fazla taşıt satılamayacağına ilişkin bir düzenleme yoktur. Burada ifade edilen husus ise bir kişinin, bir takvim yılı içinde üçten fazla taşıt satışı yapması durumunda, bu işlemlerin taşıt ticareti olarak kabul edileceğidir.
Buna göre,
bir kişinin, bir takvim yılı içinde üçten fazla taşıt satışı yapması yasak
değildir. Bu şekilde, bir kişinin, bir takvim yılı içinde üçten fazla taşıt
satışı yapması durumunda herhangi bir cezai işlem tesis edilmeyecektir. Zira
yönetmelikte bu yönde bir düzenleme yapılmamıştır. Yani ilgili
yönetmelikte, bir kişinin, bir takvim
yılı içinde üçten fazla taşıt satışı yapamayacağı belirtilmediği gibi buna
ilişkin bir cezadan da bahsedilmemiştir. Ancak, Yönetmelikte, bir takvim yılı
içinde üçten fazla taşıt satışı yapılması durumunda, bu kişinin ticari
faaliyette bulunduğu kabul edildikten sonra ne gibi bir işlem yapılacağı da
açıklanmamıştır.
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre, bir takvim yılı içinde üçten fazla taşıt satışı yapılması durumunda, bu kişinin, sadece ticari faaliyette bulunduğu kabul edilecektir. Bunun doğal sonucu olarak, bir takvim yılı içinde üçten fazla taşıt satışı yapılması durumunda, bu kişi hakkında Maliye Bakanlığına bildirimde bulunularak ticari faaliyet yaptığından bahisle mükellefiyet tesis ettirilmesi ve vergisel yönden cezai işlem tesis edilmesi mümkün hale gelecektir. Bu bağlamda, söz konusu araç satışından elde edilen kazancın ticari kazanç olarak vergilendirilmesi yoluna gidilebilecektir. Ancak bu tamamen Ticaret Bakanlığının ve Maliye Bakanlığının inisiyatifindedir.
Şahsen her yıl üçten fazla araç satışı yapan kişiler hakkında
bir işlem yapılmayacağı kanaatindeyim. Muhtemelen, caydırıcılığı sağlamak
amacıyla da olsa 10-15 gibi bir sayının üzerinde araç satışı yapanlar hakkında
işlem yapılması beklenebilir. Ancak bu tamamen bir tahminden ibarettir. Ancak
mevcut düzenlemeye göre, Ticaret Bakanlığı için bunun dışında bir seçenek de
söz konusu değildir.
Diğer yandan, araç sahibi kişilerin, şahıslarına ait araçlarını kendilerinin satmaları önünde herhangi yasal bir engel bulunmamaktadır. Yani, araç sahibi kişiler, kendi araçlarını kendileri satabilirler. Ancak bir takvim yılında üçten fazla araç alınıp satılması durumunda, bunu yapan kişilerin, Ticaret Bakanlığının “ticari faaliyet” kabulüne takılmaları riski söz konusu olabilecektir. Bu nedenle sık sık araç değiştirenlerin dikkatli olmaları gerekir. Aksi halde Ticaret Bakanlığının bildirimi ile vergisel yönden haklarında cezai işlem yapılması ihtimali ortaya çıkacaktır. Bununla birlikte, vergi mükellefiyeti olmadan sürekli olarak ikinci el araç satışı yapanlar hakkında böyle bir uygulama yapılması zaten gereklidir.
Diğer yandan,
yapılan yeni düzenleme ile ikinci el
kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler için pazarlama ve satış kısıtlaması
getirilmiştir. Buna göre, ikinci el kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler,
otomobil ve arazi taşıtlarının pazarlanmasını veya satışını ilk tescil
tarihinden itibaren altı ay ve altı bin kilometre geçmedikçe, doğrudan veya
dolaylı olarak yapamazlar. Yapılan düzenlemeye göre, bir aracın ikinci el
olarak ikinci el kara taşıtı ticaretiyle
iştigal edenler tarafından pazarlanabilmesi için, ilk tescil tarihinden
itibaren altı ay geçmiş olması ve aynı zamanda aracın altı bin kilometreyi
doldurmuş olması şarttır. Bu iki şartın birlikte gerçekleşmiş olması da
gerekir. Peki bu şartlara uyulmadan satış yapılması durumunda ne gibi
bir yaptırım uygulanacaktır?
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti
Hakkında Yönetmeliğin “Denetim ve ceza hükümleri” başlıklı 23.
maddesine göre, bu yönetmeliğe aykırı hareket edenler hakkında Kanunun 18 inci
maddesinde öngörülen idari para cezaları Bakanlıkça uygulanır. Kanundan
anlaşılması gereken ise Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun olup bu
Kanunun 18 inci maddesinde ise “Bu Kanun çerçevesinde
Bakanlıkça alınan tedbirlere ve yapılan ikincil düzenlemelere uymayanlara
.............. iki bin Türk lirası ................. idari para cezası verilir.”denilmektedir.
Buna
göre “altı ay ve altı bin kilometre” şartlarını taşımayan araç satışlarında
uygulanacak ceza sadece her bir işlem-satış için 2000 TL’den ibarettir. Dolaysıyla kamuoyunda bilindiği ya da düşünüldüğü
kadar ağır bir ceza söz konusu değildir.
