Bir işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı
olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen değerlere ücret adı verilmektedir.
Bazı durumlarda ücret; ödenek, tazminat, kasa tazminatı, (Mali sorumluluk
tazminatı), avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı gibi
farklı adlar ile ödenmektedir. Nasıl adlandırılırsa adlandırılışın, belirli bir
işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı yapılan ödemeler, vergisel
anlamda, ücret olarak kabul edilmekte ve bu şekilde vergilendirilmektedir. Gelir
vergisi kanununda, bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor
hakemlerine, her türlü yarışma jürisi üyeleri ile sporculara transfer ücreti
veya sair adlarla yapılan ödemeler de ücret olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, hizmet erbabına ödenen aylık ücret, mesai, prim, ikramiye,
gider karşılığı ve sair adlarla yapılan tüm ödemeler ve sağlanan menfaatler de
ücret kapsamında değerlendirilmektedir. Ücret geliri elde eden kimseler, gelir
vergisi hizmet erbabı olarak isimlendirilmektedir.
Ücret
gelirlerinin vergilendirilmesinde, ücretten öncelikle Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen
aidat ve primler indirilmektedir. İşveren
tarafından yapılan ödemeler toplamından sigorta primi, şahıs sigortası primi ve
sendika aidatı gibi kesinti ve ödemeler indirildikten sonra kalan miktar
vergiye tabi kazanç olarak kabul edilmektedir. Bundan
sonra ise asgari ücret istisnası uygulanmaktadır. İstisna ve indirimler
ücret bordrosunda gösterilmekte, ancak gelir vergisi matrahına dâhil
edilmemektedir. Asgari geçim indirimi ise
01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış olup artık asgari geçim
indirimi uygulanmamaktadır.
01/01/2022 tarihinden
itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere asgari ücret istisnası getirilmiştir. Bu uygulamaya
göre, hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin
aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta
primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden
istisna edilmiştir. Bunun anlamı, kabaca, asgari ücrete kadar elde edilen
ücretler gelir vergisinden istisna edilmiş olup asgari ücret alanlar için
herhangi bir vergi kesintisi yapılmayacaktır. İstisna
nedeniyle alınmayacak olan vergi, ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden
hesaplanması gereken vergiyi aşmayacaktır. Dolayısıyla,
her bir çalışan için ayrı olmak üzere, asgari ücreti aşan ücret ödemeleri
vergiye tabi olacaktır.
Diğer yandan, ücret gelirleri genel olarak tevkif (kesinti)
suretiyle vergilendirilmekte olup, yapılan kesintiler işverenler tarafından
beyan edilmek suretiyle ödenmektedir. Hizmet erbabının asgari ücretiyle
birlikte mesai ücreti, sosyal yardım, ikramiye gibi ücret sayılan gelir elde
etmesi durumunda ise toplam ücret gelirinin; ilgili ayda geçerli olan asgari
ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik
sigorta primi düşüldükten sonra kalan kısmı gelir vergisinden istisna olacak,
bu tutarı aşan kısım vergilendirilecektir. İstisna tutarını aşan kısmın
vergilendirilmesinde, istisna kapsamında olan matrah da dikkate alınarak vergi
tarifesinin uygulanacak dilim ve vergi oranı belirlenecektir. İstisna suretiyle
sağlanan menfaat asgari ücretin ilgili ayda hesaplanan vergisini
geçemeyecektir.
Durumun daha iyi anlaşılması için aşağıda örnek iki hesaplama yapılmıştır.
Asgari ücrete kadar zaten vergiden istisna olup herhangi bir vergi kesintisi
yapılmayacaktır. Bu nedenle, örneklerin
birinde asgari ücretin hemen üzerinde bir tutar alınarak, ücretlinin 2022
yılının ilk yarısında 6.000 TL ve yılın ikinci yarısında 8.000 TL brüt ücret (vergi
ve SGK primleri dahil) aldığı varsayılmıştır. Buna göre, aşağıdaki örnekte, ücretli,
yıllık toplam 68.611,51 TL net ücret geliri elde etmekte ve toplam
(2.673,50+114,99)= 2.788,49 TL vergi kesintisine muhatap olmaktadır.
* Net asgari ücret 2022
yılının ilk yarısında 4.253,40 TL ve yılın ikinci yarısında ise 5.500,35
TL’dir. Asgari ücretin işverene maliyeti ise 2022 yılının ilk yarısında
5.879,70 TL ve yılın ikinci yarısında ise 7.603,43 TL’dir.
İkinci örnekte ise ücretlinin 2022 yılının ilk yarısında 15.000 TL ve ikinci yarısında 20.000 TL brüt ücret (vergi ve SGK primleri dahil) aldığı varsayılmıştır. Buna göre, aşağıdaki örnekte, ücretli, yıllık toplam 145.838,17 TL net ücret geliri elde etmekte ve toplam (31.590,50+1.071,33)= 32.661,83 TL vergi kesintisine muhatap olmaktadır.
Yaziniz verdiginiz orneklerle cok daha anlasilir hale gelmis