Bulantı, kusma, şiddetli karın ağrıları, kramplar, ishal… Bu yakınmalar
yazın sıcak havalarda sıkça görülen besin zehirlenmesinin yol açtığı
sorunlardan bazıları. Üstelik bazı durumlarda tabloya yüksek ateş, şiddetli baş
ağrısı da eşlik edebiliyor. Çok daha kötüsü, nadir de olsa hastanın hayatını
kaybetmesiyle sonuçlanabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre; besinler
aracılığıyla taşınan bakteri, virüs, parazit, toksin ve kimyasal maddelerden
kaynaklanan besin zehirlenmeleri dünyada her yıl yaklaşık 600 milyon kişiyi
etkiliyor. Sağlık Bakanlığı verilerine göre de; ülkemizde her yıl yaklaşık 5
milyon kişi besin zehirlenmesi problemiyle karşılaşıyor. Besin zehirlenmelerin
çoğunda taşıyıcı besin; etler, yumurta ve süt veya deniz ürünleri oluyor. İyi
olmayan şartlarda paketlenmeleri, saklanmaları ve hazırlanmaları gibi
durumlarda besinlerdeki mikroorganizmalar çoğalıyor ve salgıladıkları toksinler
de besin zehirlenmelerine yol açıyor. Peki, bu sağlıksız tablodan korunmak için
neler yapmalı, nelerden kaçınmalıyız? Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz besin zehirlenmesine
karşı almanız gereken önlemleri anlattı, önemli önerilerde bulundu.
Yumurta: Buzdolabına yerleştirirken asla
yıkamayın
Anne sütünden sonra en kaliteli proteini içeren yumurta besin
zehirlenmelerine yol açabiliyor. Bu tabloya karşı ilk dikkat etmeniz gereken
şey ise; marketlerde soğutucularda saklanan yumurtaları satın almaya özen
göstermek. Ayrıca zedelenmiş yüzeyler bakteriyel çoğalmaya sebep olabildikleri
için kırık veya çatlak yumurtalardan kaçının. Yumurtaları buzdolabına
yerleştirirken asla yıkamayın, çünkü yıkandıklarında yüzeylerindeki delikler
genişliyor ve bunun sonucunda bakteriyel üreme artıyor. Yumurtaları dolap
kapağında saklıyorsanız diğer besinlerle temas etmemesine de dikkat edin.
Tavuk: Tavuk suyunu çiğ gıdalarla temas
ettirmeyin
Tavuk için en tehlikeli durum, salmonella bakterisinin bulaşmasıdır. Bu
mikroorganizmaların ölmeleri için iyice pişirmeniz gerekiyor. Bütün tavuk
parçalarının iç sıcaklığı en az 70 dereceye ulaşmış olmalı. Ancak dikkat!
Tavukları pişirmeden önce yıkarken çevreye sıçrayan veya kesme tahtası olarak
kullandığınız yerde kalan tavuk suyundan, pişirmeden tüketeceğiniz çiğ gıdalar
(marul, domates, salatalık vs) etkilenebiliyor. Bu nedenle pişirme aşamasında
çapraz bulaşma olmaması için tezgahınızı, et kestiğiniz bıçakları ve tahtaları,
lavabonuzu, eti koyduğunuz diğer yerleri ve ellerinizi; yemek pişirmeye
başlamadan önce sabunlu ve sıcak suyla yıkamayı asla ihmal etmeyin.
Dondurma: İçindeki buz parçacıklarına
dikkat!
Sıcak yaz günlerinde serinletici özelliği nedeniyle 7’den 70’e sevilen bir
gıda olan dondurmanın da besin zehirlenmelerine yol açabileceğini unutmayın.
Ham maddesi süt olduğu için dondurma her süt ürünü gibi bozulmaya ve mikroorganizma
üremesine elverişli lezzetler arasında yer alıyor. Kapalı dondurma tercih
ediyorsanız; paketleri karlanmış olan, içinde buz parçacıkları bulunan
dondurmaları almayın. Çünkü donmuş ve buz kristalli paketler, paketin çözülmüş
ve tekrardan donmuş veya çok eski olduğu anlamına gelebiliyor. Ayrıca son
kullanma tarihlerine de mutlaka dikkat edin. Açıkta satılan dondurmadan
alıyorsanız satıcının hijyenik olması çok önemli. Dondurma konulan kaşığın
temiz olması ve çok sık değişmesi gerekiyor.
Meyve ve sebzeler: Bol suyla iyice
yıkayın
Yaz meyvelerini sevmeyen yoktur kuşkusuz. Bu mevsimde ayrıca yeşillikler de
artar, salatalar zenginleşir. Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz ancak
sebze ve meyvelerin de bakteriyel olarak besin zehirlenmelerine yol açabileceği
uyarısında bulunuyor. Sebze ve meyveler birkaç yolla mikrop üretebiliyorlar:
Üretim aşamasında çiftlikte kirli veya bakteri ile bulaş olmuş suyla sulanması,
iyi yıkanmamaları nedeniyle üzerlerinde kalan kalıntılar veya hasta bir insanın
ellerini yıkamadan salata hazırlaması. Bunların yanı sıra evde çapraz bulaşma
(örneğin, çiğ et ve salata hazırlığı için aynı kesme tahtasını kullanmak) da
besin zehirlenmesine neden olabiliyor. Bu yüzden meyveleri ve sebzeleri mutlaka
bol suyla iyice yıkayın. Öncesinde sirkeli suda da bekletebilirsiniz.
Korunmak için 5 etkili kural!
Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz besin zehirlenmesine karşı 5 etkili
kuralı anlattı.
Bir saatten fazla bekletmeyin
Yaz aylarında mutfağınızdaki gıdaları korumaya özen göstermelisiniz. 4 ile
60 derece bakterilerin üremesi için oldukça elverişli. Bu nedenle çiğ veya
pişmiş olan et ürünlerinizi oda sıcaklığında bir saatten fazla bekletmeyin.
Etleri iyi pişirin
Özellikle az pişmiş kırmızı et bir tür E. coli bakterisinin, tavuk ise
Salmonella bakterisinin potansiyel üreme yerleri oluyor. Dolayısıyla etlerin
iyi pişmesine dikkat edin. Et ürünlerinin iç sıcaklıklarının 70-75 derecelerde
olmaları gerekiyor, içlerinin çiğ kalmamasına dikkat edin. Pişirdiğiniz bir
yemeği tekrardan ısıtmak istediğinizde yine aynı şekilde et ürünlerinin 70-75
derecelerde olmasına özen gösterin.
Buzdolabında bekleterek çözdürün
Dondurulmuş gıdaları yemeklerinizde kullanacaksanız, çözdürme koşullarına
dikkat etmelisiniz. Donmuş gıdaları oda sıcaklığında değil, buzdolabında
bekleterek çözdürmeyi alışkanlık haline getirin. Ancak buz çözünürken suya
dönüşüp akabileceği için çapraz bulaşma riskine karşı çiğ kullanacağınız sebze
veya meyve gibi besinlerin yanına koymayın.
Et ürünü hazırladıktan sonra…
Et ürünleri ile pişmemiş gıdaların hazırlık alan ve malzemelerin
birbirinden ayırın. Et ürününden sonra salata hazırlığına geçecekseniz, kesme
tahtalarını, tezgahları, bıçakları ve ellerinizi yeniden iyice yıkamayı ihmal
etmeyin.
Bu gıdaları asla yan yana yerleştirmeyin
Listeria bakterisi 4 derecede bile yaşayabilen ve buzdolabında çoğalabilen
bir bakteri türü. “Bu nedenle kırmızı et, tavuk ve balık gibi, çiğ besinler ile
salata ve meyve gibi çiğ tüketilecek olan besinler mutlaka birbirinden uzakta
yer almalı” uyarısında bulunan Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz,
“Özellikle yarım kesilip dolap kapaklarına konulan limon tehlikeye çok açık
oluyor. Karpuz veya kavun yazın en çok tüketilen meyveleri. Ancak kesik bir
şekilde dolaba konulduğunda diğer gıdalardan mikroorganizma bulaşırsa besin
zehirlenmelerine sebep olabiliyor” diyor.