Öksürmek
bile bayıltabiliyor!
Yataktan
aniden kalkmayın!
Tekrarlayan
bayılmaları göz ardı etmeyin!
Bazen nedeni ani gelen bir ölüm haberinde yaşanan şok oluyor… Bazen de herhangi bir olayda duyulan aşırı korku veya geçirilen sinir krizleri… Nadiren de olsa öksürük, idrar yapma, hatta ardı ardına atılan kahkahalar bile sorumlu olabiliyor… Gözler aniden kararıyor ve kişi şaşkın bakışlar arasında yere yığılıyor! Hemen her yaşta ve her ortamda gelişebilen bu sorunun adı;‘senkop’, toplumdaki bilinen adıyla bayılma!
Bayılma; beynin kan akımının veya oksijenlenmesinin geçici
olarak azalması sonucu gelişen geçici bilinç kaybı olarak tanımlanıyor. Yapılan
çalışmalara göre; beyin kan akımının 6-8 saniye durması ya da sistolik (büyük
tansiyon) kan basıncının 66 mmhg’nin altına düşmesi bilinç kaybına yol
açabiliyor. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, genellikle
basit ve önlenebilir nedenlerden kaynaklansa da, bayılmanın bazen kalpte ritim
problemleri ve beyinde damar tıkanıklıkları gibi ciddi hastalıkların işareti de
olabileceğine dikkat çekerek, “Bu nedenle özellikle herhangi bir tetikleyici
faktörü olmayan, öncesinde baş dönmesi ile bulantı gibi bir belirti vermeyen ve
tekrarlayan bayılmalarda mutlaka hekime başvurulmalıdır” diyor. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi
Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, bayılmanın
nedenlerini anlattı; önemli öneriler ve uyarılarda bulundu.
Kalp
damar hastalıkları
Damar tıkanıklığı, sertliği ve yırtılması gibi kalp damar
hastalıkları bayılmanın nedenleri arasında ilk sırada yer alıyor. Örneğin, kalp
damarı tıkandığında kalbin pompalama fonksiyonu bozuluyor ve bunun sonucunda
beyindeki kan akımı azalıyor. Bu tablo da bilinç kaybına yol açıyor. Eğer
bayılmanın altında yatan etkenin kalp kaynaklı olduğu tespit edilemezse
hastalık ilerliyor ve kalp krizi gibi hayatı tehdit eden sonuçlar
gelişebiliyor.
Aritmi, bir başka deyişle kalp ritminin düzensiz olması,
bayılmanın en tehlikeli sebeplerinden birini oluşturuyor. İleri yaşta en sık
görülen bayılma nedeni ise “ortostatik” denilen ve aniden ayağa kalkmakla ya da
yatılan yerde doğrulmakla oluşan tansiyon düşüklüğüne bağlı bilinç kaybı
oluyor. Bunun nedeni ise ileri yaşla birlikte damar sertliği riskinin artması
ve çoklu ilaç kullanımına bağlı olarak (özellikle idrar söktürücü ilaçlar) ani
hareketlerle tansiyonun hızlıca düşmesi. Dr. Elvan Cevizci Akkılıç bu nedenle
ani hareketlerden, özellikle yataktan aniden kalkmaktan kaçınılması gerektiği
uyarısında bulunarak, “Ayrıca idrara sıkışmamalı, bol bol su içilmeli, hekim
kullanılan ilaçlar hakkında mutlaka bilgilendirilmeli” diyor.
Refleksler
Bazen hiç ummadığımız reflekslerimiz nadiren de olsa bayılmayla
sonuçlanabiliyor. Hapşırma, öksürme, ağlama, idrar yapma, aşırı korku veya ardı
ardına atılan kahkahalar gibi uyaranlar beyne giden oksijen miktarını azaltarak
bayılmaya neden olabiliyor. Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, refleks kaynaklı
bayılmaların en sık idrar yapma esnasında oluştuğunu belirterek, “Örneğin uzun
süre ihtiyacı gidermeyip tuvaleti tutmak, ardından dolu bir mesaneyle hızla
idrara çıkmak, özellikle kan basıncı düşük olan kişilerde beyine giden oksijen
miktarını azaltıyor. Bunun sonucunda bayılma gerçekleşiyor” diyor.
Beyin
ve damar tıkanıklıkları
Beyin ve damar tıkanıklıkları bayılmanın ciddi nedenlerinden
birini oluşturuyor. Özellikle de büyük damar tıkanıklıklarında gelişiyor
bayılmalar. Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, bayılmaya yüzde asimetri
ya da bir taraf kol ve/veya bacakta güçsüzlük eşlik ediyorsa; pıhtı atması,
tıkanıklık, anevrizma ya da kanama gibi beyin damar hastalıklarının düşünülmesi
gerektiği uyarısında bulunuyor.
Kan
şekerinin düşmesi
Hipoglisemi; kan şekerinin, bir başka deyişle glikoz seviyesinin
ideal değerinden daha düşük olması durumu olarak tanımlanıyor. Hipoglisemi
sorunu yaşayan diyabet hastalarında bayılma sık görülen bir sorun. Bilinç
kaybına ayrıca terleme ve ağız kuruluğu da eşlik ediyor. Nöroloji Uzmanı Dr.
Elvan Cevizci Akkılıç, özellikle kan şekeri düşüklüğünde bayılma ataklarına sık
rastlandığına dikkat çekerek, “Bazen kan şekeri düşüklüğü çok ciddi boyutlarda
olup, epileptik nöbete yol açarak bilinç kaybı sebebi olabiliyor” diyor.
Zehirlenmeler
Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, solunum yoluyla
gelişen zehirlenmelerin de sıklıkla bayılmaya neden olabildiğine dikkat
çekerek, “Bunlar zehirli kimyasal gazlar, evde kullanılan temizlik ürünleri ve
boya maddeleri olabiliyor” diyor.
Epilepsi
Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, epilepsinin
bayılmanın nispeten sık görülen ve ciddi nedenlerinden biri olduğuna işaret
ederek, şöyle devam ediyor: “Bilinç kaybı beyindeki elektriksel deşarj
nedeniyle yaşanıyor. Bayılmaya genellikle kollarda ve bacaklarda kasılma ya da
atma, dil ısırma, hırıltılı bir solunum ve idrar kaçırma eşlik ediyor. Bilinç
kaybı kalıcı olmasa da, nöbet esnasında fiziksel kazalardan dolayı yaralanmalar
ve uzun süreli nöbetlerde; solunum sıkıntısı, hipoksi ve kalpte ritim
düzensizliği ile kalp fonksiyon bozukluğu gibi kalıcı sorunlar gelişebiliyor”
İlaçların
yan etkileri
Bazı ilaçların yan etkileri de bayılmaya yol açabiliyor. Bu
nedenle bayılma sorunu yaşayan kişilerin kullandıkları ilaçların mutlaka
kontrol edilmesi gerekiyor. Hastanın öyküsü ve muayene, tanıda en önemli
basamakları oluşturuyor. Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, “Bayılma ataklarından
korunmak için ilaç etkileşimleri iyi sorgulanmalı ve başka bir nedenle ilaç
kullanılacaksa bu ilaçlar hekime mutlaka gösterilmeli” diyor.
Duygusal
(emosyonel) stres
Emosyonel, bir başka deyişle duygusal stres kendiliğinden
düzelebilecek bir tablo iken bayılma esnasında ciddi bir fiziksel travmaya yol
açıp, kötü sonuçlara yol açabiliyor. Bir yakının ani kaybı nedeniyle oluşan şok
veya herhangi bir durumda gelişen aşırı kaygı ile korku gibi etkenlerin
tansiyonu düşürmeleri sonucunda beyindeki kan akımı azalınca, bayılma
gerçekleşiyor. Nöroloji Uzmanı Dr. Elvan Cevizci Akkılıç, “Bayılmalarda mutlaka
altta yatan başka bir problemin varlığı sorgulanıyor. Herhangi bir sorun tespit
edilmezse ‘duygusal stres kaynaklı bayılma’ tanısı konuyor” diyor.