“Akşam yatmak bilmiyorsun, sabah kalkmak bilmiyorsun” sözleri size de
tanıdık geldi mi? Çoğumuzun gençlik döneminde annelerimizden sık sık duyduğu bu
söz, uykuya dair muhtemelen akılda en çok kalan kullanımlardan biri. Dünya
genelinde uykunun sağlık için önemine dikkat çekmek adına her yıl gece ve
gündüzün eşit olduğu, 21 Mart’tan (bahar ekinoksu) bir önceki Cuma günü Dünya
Uyku Günü olarak kutlanıyor. Sağlıklı uykunun ileri yaşlarda hastalıklarla
karşılaşmadan hayata devam etme açısından da kritik olduğunu belirten Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Nöroloji
Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksu, uykunun sağlıklı, yeterli ve iyi
olmasının yaşlanmayla ortaya çıkan sağlık sorunlarının oluşumunu engellediğinin
net olarak ortaya konulduğuna dikkat çekiyor.
İlk şart; sağlıklı uyku!
Uykunun temel işlevi bizi uyanıklığa hazır hale getirmek. İyi ve yeterli
uyku uyumak bizi uyanıkken daha aktif, dinç ve dikkatli yapıyor. Uyku sırasında
uyanıklıkta yapılamayan bazı işlevler yerine getiriliyor. Bu işlevlerin beyine
zarar veren bazı oksidatif stres faktörlerinin yok edilmesini, bağışıklık
sisteminin aktif çalışmasını ve enerji dengesinin korunmasını sağladığını
belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksu, uykunun her döneminin yeterli
sürede olduğu, uykuyu ve uyku sırasında olması gereken beyin ve vücut
işlevlerini etkileyen bir bozukluğun olmadığı uyku durumunu “sağlıklı uyku”
olarak nitelendiriyor.
Sağlıklı uyku sorunsuz yaşlanmaya
yardımcı oluyor
Fizyolojik ve kaçınılmaz bir olay olan yaşlanmada en önemli şey ileri yaşlarda
görülme riski ve sıklığı artan hastalıkların oluşumunun engellenmesi. Beden
sağlığı için çok önemli olan sağlıklı uyku da sağlıklı yaşlanmaya en çok yardım
eden faktörlerden biri. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat
Aksu iyi uyumanın sağlıklı yaşlanmaya katkısını şöyle açıklıyor:
- Uykunun yeterli sürede ve kalitede olması, yaşlanmayı oluşturduğu düşünülen bazı maddelerin yok edilmesini sağlıyor.
- Kişiyi kalp ve beyin damar hastalıklarından, diyabetten ve obeziteden koruyor.
- Bağışıklık sistemini güçlendiriyor ve yaşlanmayla daha sık ortaya çıkan hastalıkların gelişmesini önlüyor.
- Sağlıklı bir uyku sırasında iştah, doygunluk ve metabolizma hormonları düzenleniyor; otonomik denge denilen sempatik-parasempatik sistem arasındaki denge sağlanıyor; bağışıklık sistemi yapılandırılıyor ve ayrıca hücre ölümüne yol açan oksidatif stres faktörü maddeler temizleniyor.
Uykusuzluk kalp, hipertansiyon ve felce
neden oluyor
Ülkemizde yapılan2010 tarihli tapes (Türkiye’de Erişkin Toplumda Ulusal
Uyku Epidemiyolojisi Çalışması) araştırması ve ayrıca European Sleep Research
Society (Avrupa Uyku Araştırma Topluluğu – ESRS) tarafından yapılan 2008
tarihli çalışmalar, uykuda solunum bozukluğu ile yaşlı popülasyonda kalp damar
hastalığı, inme ve hipertansiyon arasında doğrusal bir ilişki tespit etmiş
durumda. Tüm Türkiye’yi kapsayan TAPES çalışmasının ülkemizdeki durumu
göstermesi açısından önemli olduğunu söyleyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat
Aksu, sürekli uyku halinde olanlarda, huzursuz bacak sendromu yaşayanlarda ve
uykuda solunum bozukluğu olanlarda, hipertansiyon, inme ve kalp hastalığı
görülme sıklığının belirgin şekilde arttığının çalışma tarafından da ortaya
konulduğunu vurguluyor. Araştırma ayrıca ortalama 6 saatten kısa ve 10 saatten uzun
uyuyanların yaşam sürelerinin 6-10 saat arası uyuyanlardan daha kısa olduğunu
ortaya koyuyor.
Sağlıklı bir uyku için ne yapmalı?
Sağlıklı uyku uyumak için yapabileceklerimiz ve yapmamız gerekenler olduğu
gibi, yapamayacaklarımız ve tedavi gerektiren durumlar da mevcut. Temelde iyi
uyku kurallarına uyarak yapabileceklerimiz kısaca şöyle:
- Sabahları kalkma saatini mümkün olduğunca sabit tutmak
- Akşam yatağa fiziksel olarak yorgun gitmemek
- Uykuyu uyku için belirlenmiş yerde uyumak
- Öğleden sonra saatlerinden itibaren çay-kahve gibi uyku bozan maddeleri tüketmemek.
Ancak kurallara uyulsa bile bazen gün boyu bu uyku hali devam edebilir. Bir
uyku hastalığı durumunda hastalığın tipine göre bunlara ek olarak başka
belirtiler de ortaya çıkar. Örneğin uyku apne sendromunda gece nefes durmaları,
huzursuz bacaklar sendromunda akşam saatlerinde bacaklarda ağrı ve hareket
ettirme isteği, insomnide uykuya dalma veya uykuyu sürdürmede sorunlar
görülebiliyor. Böyle bir tablo ile karşılaşıldığında mutlaka tıbbi yardım almak
şart.